Doorkuis het hart van Nederland via het Marskramerpad!

De voorspoed die de Republiek der Zeven Vereningde Nederlanden kende in de 16e & 17e eeuw trok mensen aan vanuit heel Europa.  Zo ook veel boeren van het Duitse, Westfaalse platteland, waar het bestaan hard was. Zo had je de Hannekemaaiers die in Groningen, Friesland en Holland bij rijke boeren aan de slag gingen. Je had de Maskramers die met hun grote gevlochten mand (mars) op hun rug naar Nederland liepen. Zij verkochten garen, knopen, naalden, sokken kousen, aan de plattelandsbevolking, aan huis of op de brink. En dan had je nog de Tödden die naar de grote steden trokken om linnen en lappen te verkopen. De afgelegde routes waren vaak zwaar, met vele roversbenden onderweg die het zuurverdiende geld afnamen op de weg terug en moorden waren ook niet uitzonderlijk. Durf jij in de voetsporen van de Duitse boeren, Marskramers en Tödden te treden? 

Lange-Afstand-Wandelpaden (LAW's) vormen een geweldig wandelroutenetwerk in Nederland. Bij elkaar duizenden kilometers goed bewegwijzerde wandelpaden, die de prachtigste stukjes Nederland aandoen: polders, landgoederen, bos, heide en duinen. Maar ook pittoreske dorpen en historische stadjes zijn in de LAW's opgenomen. Zo wandel je altijd een afwisselende route en zoveel mogelijk over onverharde paden en wegen. In totaal zijn er 20 LAW’s. Het Marskramerpad is bekend als LAW 3, maar ook onderdeel van het internationale wandelpad E11, dat helemaal tot aan Poznan in Polen loopt. 

Het bekendste Lange-Afstand-Wandelpad is het Pieterpad, maar de andere LAW's zijn ook de moeite waard. Zo loopt het Trekvogelpad van Bergen aan Zee naar het 414 km verderop gelegen Enschede aan de Duitse grens. Het Zuiderzeepad doet een ronde langs het IJsselmeer, de voormalige Zuiderzee en is zo'n 490 kilometer. 

Een deel van deze LAW loopt over het terrein van particuliere eigenaren en beheerders. Zij verlenen de LAW-gebruikers gastvrijheid. DIt maakt het mogelijk om van deze terreinen en het natuurschoon daar te genieten. Wij vragen je daarom om het volgende in acht te nemen: 

- regels van grondeigenaren opvolgen

- privacy van aanwonenden respecteren 

- vee niet verstoren en niet voeren. 

- hekken sluiten

- geen afval achterlaten 

- hond aan de lijn houden

- bloemen en planten laten staan

- niet roken in de natuur

Onderstaand vind je een kaart van het Marskramerpad. Tijdens deze trektocht volg je de oude Marskramers in de route van oost naar west en kom je door diverse Nederlandse landschappen. Zoals een echte Marskramer ('wandelende handelaar') betaamt kom je langs de oude handelssteden zoals Oldenzaal, Deventer, Amersfoort en Leiden. Je eindigt uiteindelijk bij het Kurhaus in Den Haag.

1. Bad Bentheim - Oldenzaal (26 km)

Je vertrekt vandaag vanuit Bad Bentheim dat goed te bereiken is met de trein. Dit grensstadje is bekend vanwege haar burcht en haar kuuroord. Het kasteel torent hoog boven de stad uit en is opgetrokken uit Bentheimer zandsteen, wat een beroemd export product is van deze plek. Hier wordt ook thermaal water opgepompt dat net zo zout is als de Dode Zee. Via de burcht, door het bos loop je via Gildehaus tot aan Oldenzaal. Je loopt over diverse paden die de 'Hannekmaaiers' ook aflegden. Arme Duitse boeren die naar Nederland trokken om bij te verdienen met hooien en grasmaaien.

2. Oldenzaal - Borne (17 km)

Oldenzaal is een oude vestingstad en was gelegen op een knooppunt van handelswegen waar Marskramers elkaar troffen. Omdat onderweg altijd rovers op de loer lagen, verzamelden de Marskramers zich om gezamenlijk verder te trekken. Vanaf Oldenzaal trek je over het recreatiegebied Hulsbeek waar je o.a. kunt surfen, mountainbiken, paardrijden, etc. Vanaf hier loop je over het Deurningeres vlakbij het dorp Deurningen. 'Es' staat voor verhoogde akker, dus vrij vertaald: verhoogde akker bij Deurningen. Je eindigt vandaag in Borne.

3. Borne - Delden (17 km)

Mensen uit Borne hebben in Twente de bijnaam Melbul (Twents voor Meelzak). In het beschermd dorpsgezicht vind je diverse karakteristieke woningen en de Oude Kerk. Onderweg naar Delden kom je typische boerderijen tegen genaamd 'Lös Hoes'. Gebouwen met een typisch geknikte dakvorm en hoge punt waar vroeger mens en dier in een grote ruimte samenwoonden. Via diverse zandpaden, bospaden en half verharde paden bereik je vandaag Delden.

4. Delden - Rijssen (16 km)

Vandaag loop je vanaf Delden via Enter naar Rijssen voor een groot deel langs rivier de Regge, dat vroeger veel gebruikt werd voor het transport van textiel en textielproducten van de Twentse boeren. Langs de rivier ontstonden herbergen, laad- en losplekken en werden diverse kanalen aangelegd om routes korter te maken (en tol te kunnen heffen). De Twickelervaart onderweg is een goed voorbeeld hiervan.

5. Rijssen - Espelo (20 km)

Vanuit Rijssen kom je langs 't Exoo, dat 'een met eiken begroeide hoogte' betekent. Iets hoger, beschermd tegen overstromingen, op de rivier was altijd een goede reden voor een vesting. Je loopt vandaag via de Ligtenberg, wat een uniek heuvelachtig gebied is in Nederland. De stuwwallen liggen op zo'n 70 meter boven NAP, waarbij de uitlopers naar de Regge zich op zo'n 8 meter boven NAP bevinden. Via de Holterberg kom je in Espelo, een buurtschap in de gemeente Holten, terecht.

6. Espelo - de Kranenkamp (18 km)

Je wandelt vandaag dwars door de Sallandse Heuvelrug, waar de bijna uitgestorven Korhoen alleen hier nog voorkomt. Mensen ontgonnen het bos voor landbouw. Was dit stuk uitgeput, dan gebruikten ze een ander stuk bos en werd de verlaten landbouwgrond heide. Zo ontstond hier een prachtig natuurgebied voor je wandeltocht.

7. De Kranenkamp - Deventer (12 km)

Bij Kranenkamp loop je door een eigendom van de Stichting IJssellandschap. Een stichting die oorspronkelijk is ontstaan uit zogenoemde 'gasthuizen', die onderdak verschaften aan hulpbehoevenden. Door giften, legaten en aankopen kregen ze steeds een gevarieerder bezit, waaronder diverse bossen en andere landschappen. Onder andere hierdoor is het natuurlijke karakter van dit gebied zo goed behouden gebleven.

8. Deventer - Klarenbeek NS (16 km)

Je begint vandaag in Deventer. Strategisch gelegen aan de IJssel is dit van oudsher een belangrijk handelscentrum voor kooplieden overal vandaan. In de 14e en de 15e eeuw werden jaarlijks maar liefst zes jaarmarkten gehouden, die elk meerdere dagen duurden. Voor handelaars en marskramers een uitstekende gelegenheid om goederen aan te bieden. Via de Uiterwaarden van de IJssel langs de Wilp en Gietelo kom je uiteindelijk aan bij het NS Station van Klarenbeek.

9. Klarenbeek NS - Hoenderloo (20 km)

Vandaag bereik je de Veluwe. De Veluwe is het grootste aaneengesloten natuurgebied in Nederland met kilometers uitgestrekte heidevelden, zandverstuivingen en bossen. Hier kun je uren wandelen zonder dat je iemand tegenkomt. Via Beekbergen en het natuurgebied Spelderholt bereik je vandaag Hoenderloo.

10. Hoenderloo - Kootwijk (16 km)

Vanuit Hoenderloo passeer je al spoedig Hoog Buurlo. Het gehucht telt sinds mensenheugenis twee boerderijen en twee schaapskooien. Nog steeds hebben de akkers dezelfde vormen als 300 jaar geleden en worden de schapen elke dag weer naar de heide geleid. Je bereikt aan het einde van de etappe het legendarische gebouw Radio Kootwijk. De plek waar je rechtstreeks contact kon hebben met Nederlands Indië. Via Kootwijkerzand kom je in Kootwijk terecht.

11. Kootwijk - Veenhuizerveld (19 km)

Je wandelt vandaag vanaf Kootwijk via Stroe, waar sinds 2015 geen treinstation meer te vinden is, naar Boeschoten. Boeschoten is een wildforstersgoed. Wildforsters waren ambtenaren in dienst van grafen of hertogen en hielden toezicht op de wildstand en inden belastingen bij de gebruikers van de gronden van de graaf. Je eindigt vandaag in Veenhuizerveld waar je de Gelderse Vallei binnenkomt.

12. Veenhuizerveld - Achterveld (24 km)

Via Veenhuizerveld loop je de Gelderse Vallei in. Het is een uniek gebied waar boerenbedrijven en natuur naast elkaar bestaan. De Gelderse Vallei ligt tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe en vormt een dal waarin al het regen- en grondwater naartoe stroomt. Via allerlei beekjes stroomt dit water uiteindelijk naar het IJsselmeer en de Eem. Dit natte gebied zorgt voor een unieke flora en fauna, zo komt de ringslang en kamsalamander hier voor. Via de Appelse heide en Terschuur kom je vandaag in Achterveld terecht.

13. Achterveld - Amersfoort (14 km)

Vandaag loop je de Gelderse Vallei uit richting Amersfoort. Onderweg kom je Stoutenburg tegen met haar gelijknamige kasteel. Dit kasteel kan nog steeds bezocht worden. Je loopt langs de Barneveldse Beek vandaag, een rechtstreekse afwatering vanuit de Gelderse Vallei dat uiteindelijk ook Amersfoort bereikt.

14. Amersfoort - Hollandse Rading (21 km)

Amersfoort is ontstaan rond 1028 aan één van de uitlopers van de Utrechtse Heuvelrug, de Eem. De Eem was een samenvloeisel van allerlei beken uit de Gelderse Vallei en daarmee een goede plek om je te vestigen. Amersfoort is groot geworden door zowel de handel in tabak als haar bierbrouwerijen. In haar hoogtijdagen waren er maar liefst 350 brouwerijen. Dit was schijnbaar te danken aan de goede kwaliteit water in Amersfoort. Je wandelt vandaag dwars door Amersfoort via de Lange en Korte Duinen naar Hollandsche Rading. Hier is een treinstation.

15. Hollandse Rading - Breukelen (15 km)

Je volgt vandaag het Tienhovenschkanaal, dat ooit de Vecht met de Eem had moeten verbinden, maar het verzandde helaas in de Gooise stuwwal. Je wandelt langs de Loosdrechtse plassen, ontstaan door de vroegere turfwinning. Via Slot Gunterstein kom je uiteindelijk aan bij het treinstation van Breukelen.

16. Breukelen - Noorden (18 km)

Vanaf Breukelen loop je vandaag via de Veensche Molen en het Woerdense Verlaat naar Noorden. Het Woerdense Verlaat is een dorp dat ontstaan is in 1448 rondom de gebouwde sluis Grecht, dat ook wel Woerdense Verlaat werd genoemd. Bij het dorp Noorden kom je aan bij de punt van de Nieuwkoopse plassen. Net zoals de Loosdrechtse plassen zijn deze watergebieden een gevolg van de Turfwinning, ook wel het bruine goud genoemd.

17. Noorden - Rijnsaterwoude (17 km)

Kom je in Noordeinde aan dan dien je even te stoppen bij de Lourdesgrot in de buurt van de 19e-eeuwse Johannes de Doperkerk in Noordeinde. De grot temidden van het veen is een soort replica van het bedevaartsoord in het Franse stadje Lourdes. De pastoor van Noordeinde heeft de grot in 1913 laten maken, toen twee van zijn huishoudsters te ziek waren om naar het Franse bedevaartsoord te gaan. Via Papenveer kom je vandaag aan in Rijnsaterwoude.

18. Rijnsaterwoude - Leiden (22 km)

Vandaag loop je voornamelijk langs het water, zoals langs de oevers van de Wijde Aa en de Plaspolder. Ook een oud turfwindgebied. Via Woubrugge en Leiderdorp kom je uiteindelijk in Leiden aan. In Leiderdorp kun je langs een klassieke Sparwinkel uit 1936. Dit is de oudste Spar ter wereld.

19. Leiden - Wassenaar (19 km)

Sinds 1575 staat de oudste universiteit van Nederland in Leiden. Albert Einstein was hier zelfs bijzonder hoogleraar. In de Gouden Eeuw was Leiden na Amsterdam de tweede stad van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, groot geworden door de lakenindustrie. Vandaag loop je via het prachtige gebied Duin, Horst & Weide waar Voorschoten en je finish Wassenaar onderdeel van zijn.

20. Wassenaar - Scheveningen (19 km)

Wassenaar is bekend om haar vele landgoederen en buitenplaatsen, ontstaan in de VOC-periode, maar dat nu nog steeds welvaart aantrekt. Via het Haagse bos kom je vandaag langs Paleis Huis ten Bosch, het Vredespaleis en bereik je zo het eindstation van het Marskramerpad: het Kurhaus in Scheveningen.

Het maakt niet uit waar je gaat wandelen of voor hoe lang. Het meenemen van de juiste uitrusting is van groot belang. Tijdens het Marskramerpad is een verrekijker eigenlijk een must en een gemiste kans als je niet als onderdeel van je uitrusting. Daarnaast heb je in de eerste plaats een goede backpack nodig. De grootte van je backpack hangt af van het aantal dagen dat je gaat wandelen, het seizoen en de kleding die je meeneemt. We hebben een paklijst opgesteld met een aantal essentiële kledingstukken die je moet meenemen en een aantal extra's die je misschien nuttig vindt:   

Essentiële zaken:

Extra's:

De wandelroute is goed aangegeven met het herkenbare symbool van de LAW's (Lange-Afstands-Wandelpaden). Je vindt deze op bordjes, paaltjes en zelfs op bomen langs het Marskramerpad. Door regionale beheerders worden deze twee keer per jaar gecontroleerd in beide richtingen.